Datum onbekend.

Al het leven op aarde wordt doordrenkt en leeft in één ziel, de wereldziel, de Anima Mundi. De Latijnse woorden anima (ziel) en mundi (wereld) verduiseren de Griekse oorspronk. Plato heeft in de Timaeus - zelf moet ik het boek nog lezen - geschreven dat deze wereld een levend iets is, dat een ziel en intelligentie heeft. Elk levend organisme bevat alle andere levende organismen, want ze zijn allemaal verbonden.

anima mundi
anima mundi
Deze wereld is inderdaad een levend wezen, begiftigd met intelligentie en een ziel... Een enkel zichtbaar levend wezen, die al de andere levende dingen bevat, welke door hun natuur alle met elkaar verbonden zijn. -- Plato, Timaeus, 29/30

Het (neo)platonisme gaat ook niet uit van een gelijkwaardige tegenstelling tussen goed en kwaad. Het kwaad is een soort duisternis, een gebrek aan licht, en het kan goed worden als het maar voldoende ontwikkeling doormaakt. Het kwaad bestaat vooral uit de afwezigheid van het goede. Dus het kwaad is geen intelligente ziel, zoals Satan in het Christendom, maar het is eerder een gebrek aan ziel en intelligentie. Het goede is een hoger Idee, dat zich manifesteert in alles wat we om ons heen zien. De anima mundi is nog niet gelijk aan het goede, maar geeft wel bezieling aan het leven op aarde.

Het idee blijkt ouder te zijn dan Plato. Ergens in de mist van de Indo-Europese (Arische) geschiedenis moet dit kosmisch principe wortel geschoten hebben. In het Hindoeïsme komt het concept terug in bijvoorbeeld de Brahman-Atman, de eeuwige en ijle basis waaruit alles opgebouwd is.

anima mercurii
anima mercurii

Het idee van een wereldziel blijft in de geschiedenis actief via de Stoïcijnen, de Neoplatonisten en de alchemisten. Hiernaast zie je een grafure van de alchemist Leonhart Thurneisser zum Thurn uit zijn werk Quinta Essentia (Leipzig, 1574). De afbeelding werd bekend omdat de bekende psycholoog Carl Gustav Jung het opnam in zijn boek over de betekenis van dromen. Als onderschrift gaf hij het plaatje "Anima Mundi". Echter, in de grafure zelf staat "Anima Mercurii", dat is een ander concept uit de alchemie. Toch is de afbeelding nu een bekend symbool geworden voor de Anima Mundi. Het logo van deze website is erdoor geïnspireerd.

Carl Gustav Jung

Jung schrijft over de alchemie en ook over archetypen. Daarbij komt ook de anima mundi aan bod. Wat hem betreft zijn archetypen de menselijk-psychische vorm van Plato's ideeën. In zijn boek "Archetypen" schrijft hij:

Zo zegt de Aurora consurgens: `Weet dat de stinkende aarde weldra witte vonkjes ontvangt.' Deze vonkjes verklaart Khunrath als de `wortels of vonkjes' van de `Anima Catholica' -- de Alziel. [...] Het zijn lichtzaadjes uitgestrooid in de chaos, die Khunrath `het zaadbed van de toekomstige wereld' noemt. Eén van deze scintillae is het menselijk verstand. Door het `vuurwerk van de wereldziel' is de arcane (geheime) substantie -- de `universele en waterige aarde of aards water (leem, modder)' `universeel bezield'.
[Bron: Archetypen - Carl Gustav Jung (geschreven in 1934-1954). Uitgeverij Kosmos (1991) in reeks Kosmos pockets voor de Nieuwe Tijd. Vertaling door Pety de Vries-Elk.]

Gaia

Later wordt het idee in een andere vorm opgepakt door James Lovelock, die het boek Gaia schreef. Gaia is de godin van de aarde, het is de grond, moeder aarde. Lovelock geeft een ecologische visie waarin naar voren komt dat al het leven op aarde functioneert alsof het één levend organisme is, dat zich aanpast aan nieuwe omstandigheden. Het idee wordt enthousiast overgenomen door mileubeschermers, ecologen en new age volgelingen. Lovelock zelf wijst er op dat we ook niet overdreven bang moeten zijn voor klimaatveranderingen, juist omdat Gaia een organisme is dat zich aanpast

  • hoewel de reactie van Gaia voor de mens misschien niet zo gunstig uit zal pakken. Juist daarom moeten we Gaia niet beschadigen, maar er een harmonisch onderdeel van zijn. Momenteel is de Gaia hypothese een belangrijk wetenschappelijk thema.

Anima Mundi in andere betekenissen

De bands Forsaken en Dionysus kwamen beiden in 2004 met een album getiteld Anima Mundi uit. Een prachtig toeval.

Paolo Consorti's Starless (2007) op het Anima Mundi Paolo Consorti's Starless festival
Paolo Consorti's Starless (2007) op het Anima Mundi Paolo Consorti's Starless festival

Verder wordt het begrip Anima Mundi vaak gebruikt binnen groepen die interesse hebben voor het mileu, moderne kunst, vrijheid, een eenheid van het mensdom.

Op Wikipedia's disambiguation page worden meerdere ingangen vermeld: []{.small}