Oeroboros

(datum onbekend)

de onzichtbare cirkel
het begin is het einde
het einde is het begin

Een figuur uit de Alchemie. De Oeroboros is een slang die zichzelf in de staart bijt.

Een mooi symbool voor de kringloop van het leven. Maar jezelf in de staart bijten geldt niet als erg slim. We lijken in een wereld opgesloten te zitten die steeds weer op hetzelfde punt uitkomt. Leven, dood, vreugde, verdriet . . .

Sinds de nederlaag van de religie zoeken we een oplossing niet meer in een andere (bovennatuurlijke) wereld, maar in het hier en nu. We hebben het geloof in een God vervangen door een optimistisch geloof in de menselijke mogelijkheid om vooruitgang te boeken. Geen cirkel, maar een opgaande lijn!

Het kleine gebrek in dit positieve denken is dat de verbeteringen die aangebracht worden vooral verbeteringen zijn van tijdelijke zaken (zoek het woord fenotype eens op in een biologieboek). De mens als oorzaak wordt niet beter, maar de mens als gevolg. Hoewel onze wetenschap en economie floreren, worden de mensen die dat voortbrengen steeds zwakker. De natuurlijke selectie is uitgeschakeld nu ook weinig levensvatbare kinderen het licht kunnen zien, en de luxe levensstijl verbergt het gevaar van een lichamelijke en morele verzwakking van de samenleving in zich.

Waar het sacrale wordt vervangen door het profane, of het sacrale ten dienst wordt gesteld aan het profane (het postmodernisme), kan een productief optimisme de wereld een betere plaats maken om te leven. Zeker, Icarus vloog dicht bij de hemel. De toren van Babel werd hoog. Maar de wassen vleugels van Icarus smolten. En de toren veroorzaakte verdeeldheid. Mensen gaan luxe vanzelfsprekend vinden, waardoor de inspanning die nodig is om het in stand te houden niet meer wordt geleverd. Door hoogmoed denkt de mens meer te kunnen dan binnen zijn bereik ligt. Op langere termijn is zulk optimisme dan ook gevaarlijk.

Als je niet te ver kijkt, dan zien we vooruitgang in een lijn vooruit. Als we voorbij de horizon kijken, zien de echter een op en neer gaande beweging. De cirkel die we niet willen zien. Die onzichtbare cirkel.